ในยุคเศรษฐกิจดิจิทัล การดำเนินธุรกิจได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างสิ้นเชิงจากเดิมที่อาศัยเพียงร้านค้าและตลาดในพื้นที่จริง มาสู่โลกออนไลน์ที่สามารถเชื่อมโยงผู้คนทั่วโลกได้ทันที แพลตฟอร์มดิจิทัลจึงกลายเป็นโครงสร้างพื้นฐานที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อระบบเศรษฐกิจและการจัดการธุรกิจ เพราะทำหน้าที่เป็นตัวกลางเชื่อมโยงระหว่างผู้ผลิต ผู้บริโภค และผู้ให้บริการ ผ่านระบบที่มีความสะดวก รวดเร็ว และสามารถสร้างมูลค่าเพิ่มได้หลากหลายมิติ แพลตฟอร์มไม่ได้เป็นเพียงแค่เว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน แต่คือ “ระบบนิเวศทางธุรกิจ” ที่ประกอบไปด้วยเทคโนโลยี ข้อมูล และกลไกการแลกเปลี่ยนที่ทุกฝ่ายสามารถเข้ามามีส่วนร่วมได้
ปัจจุบันแพลตฟอร์มดิจิทัลมีหลายรูปแบบที่เข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวัน แพลตฟอร์มการค้าออนไลน์ เช่น Shopee และ Lazada ทำให้ผู้ประกอบการไทย โดยเฉพาะร้านค้าขนาดเล็กและผู้ประกอบการท้องถิ่น มีโอกาสเข้าถึงลูกค้าทั่วประเทศโดยไม่ต้องลงทุนเปิดสาขา แพลตฟอร์มบริการอย่าง LINE MAN หรือ Grab ช่วยให้ผู้ใช้สามารถสั่งอาหาร เรียกรถ หรือส่งพัสดุได้เพียงปลายนิ้ว ขณะเดียวกันก็เปิดโอกาสสร้างรายได้ใหม่ ๆ ให้กับไรเดอร์และผู้ให้บริการ แพลตฟอร์มสื่อสังคมออนไลน์ เช่น TikTok, Facebook และ YouTube นอกจากจะเป็นพื้นที่สื่อสารแลกเปลี่ยนความคิดเห็นแล้ว ยังกลายเป็นช่องทางสำคัญของธุรกิจในการโฆษณา ประชาสัมพันธ์ และสร้างแบรนด์ ขณะที่แพลตฟอร์มธุรกิจแบบ B2B อย่าง Alibaba ช่วยให้องค์กรสามารถทำธุรกรรม ซื้อขาย และเชื่อมโยงกับคู่ค้าทั่วโลกได้อย่างมีประสิทธิภาพ
บทบาทสำคัญของแพลตฟอร์มดิจิทัลต่อธุรกิจคือการลดต้นทุนและเพิ่มความรวดเร็วในการทำธุรกรรม การขายสินค้าออนไลน์ช่วยประหยัดค่าเช่าพื้นที่และค่าแรงงาน ขณะเดียวกันยังเปิดโอกาสในการขยายตลาดไปยังต่างจังหวัดหรือแม้แต่ต่างประเทศ อีกทั้งแพลตฟอร์มยังเป็นแหล่งข้อมูลสำคัญที่ผู้ประกอบการสามารถนำมาวิเคราะห์พฤติกรรมผู้บริโภค ไม่ว่าจะเป็นการค้นหาสินค้า ความนิยมของแบรนด์ หรือแนวโน้มการใช้จ่าย เพื่อนำไปใช้กำหนดกลยุทธ์ทางการตลาดได้แม่นยำยิ่งขึ้น ตัวอย่างเช่น ผู้ขายบน TikTok Shop สามารถใช้ระบบสถิติยอดวิวและยอดขายมาประเมินความต้องการของตลาด และปรับวิธีการนำเสนอสินค้าให้ตรงกับความสนใจของผู้บริโภคได้ทันที ซึ่งสอดคล้องกับรายงานของสำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ (ETDA, 2023) ที่ชี้ว่าแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซและโซเชียลคอมเมิร์ซเป็นกลไกหลักในการขับเคลื่อนมูลค่าการค้าออนไลน์ของประเทศไทย
อย่างไรก็ตาม แม้แพลตฟอร์มดิจิทัลจะสร้างโอกาสทางธุรกิจมากมาย แต่ก็เต็มไปด้วยความท้าทาย การแข่งขันที่รุนแรงทำให้ผู้ขายจำนวนมากต้องหากลยุทธ์เพื่อสร้างความแตกต่างและดึงดูดลูกค้า ค่าธรรมเนียมและกฎเกณฑ์ของแพลตฟอร์ม เช่น ค่าคอมมิชชันจากการขายสินค้า หรือค่าโฆษณาที่สูงขึ้น อาจกลายเป็นภาระต่อผู้ประกอบการรายย่อย นอกจากนี้ยังมีประเด็นด้านความมั่นคงปลอดภัยและความเป็นส่วนตัวของข้อมูลที่ทั้งผู้ประกอบการและผู้บริโภคต้องตระหนักถึง เพราะการทำธุรกรรมบนโลกดิจิทัลย่อมมีความเสี่ยงต่อการรั่วไหลของข้อมูลหรือการถูกโจมตีทางไซเบอร์ ธนาคารแห่งประเทศไทย (2568) จึงได้ให้ความสำคัญกับการกำกับดูแลระบบชำระเงินอิเล็กทรอนิกส์ เพื่อสร้างความเชื่อมั่นและป้องกันความเสี่ยงต่อธุรกิจและผู้บริโภค
แพลตฟอร์มดิจิทัลจึงเปรียบเสมือนตลาดการค้าแห่งยุคใหม่ที่ทุกคนสามารถเข้ามามีส่วนร่วมได้ การทำความเข้าใจถึงกลไกของแพลตฟอร์ม บทบาทที่มีต่อธุรกิจ รวมถึงโอกาสและความท้าทายที่มาพร้อมกัน ถือเป็นสิ่งสำคัญที่นักศึกษาควรเรียนรู้ เพื่อเตรียมพร้อมเข้าสู่โลกการทำงานและการประกอบธุรกิจในอนาคต การตระหนักถึงศักยภาพและข้อจำกัดของแพลตฟอร์มดิจิทัล จะช่วยให้นักศึกษาสามารถใช้ประโยชน์ได้อย่างสร้างสรรค์ และปรับตัวให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจดิจิทัลที่กำลังเติบโตอย่างต่อเนื่อง