การออกแบบเพื่อมวลชน (Universal Design) เป็นแนวคิดที่มุ่งเน้นการสร้างสภาพแวดล้อม ผลิตภัณฑ์ และบริการที่สามารถเข้าถึงและใช้งานได้โดยทุกคน ที่มีความแตกต่างกันในด้านอายุ ความสามารถ สถานะ หรือความพิการ แนวคิดนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งในสังคมปัจจุบัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศไทยที่กำลังก้าวเข้าสู่ “สังคมผู้สูงอายุ” ซึ่งความสะดวกในการเข้าถึงบริการสาธารณะและพื้นที่สาธารณะเป็นประเด็นที่ต้องได้รับการแก้ไขอย่างจริงจัง
การออกแบบเพื่อมวลชนมีหลักการสำคัญ 7 ประการ ได้แก่:
- ใช้งานได้อย่างเท่าเทียม (Equitable Use): การออกแบบที่สามารถรองรับผู้ใช้ได้ทุกกลุ่มโดยไม่มีการแบ่งแยก
- มีความยืดหยุ่นในการใช้งาน (Flexibility in Use): สามารถปรับเปลี่ยนการใช้งานให้เหมาะสมกับความต้องการที่หลากหลาย
- ใช้งานง่ายและเข้าใจได้ทันที (Simple and Intuitive Use): ออกแบบให้ใช้งานง่าย แม้ผู้ใช้จะไม่มีประสบการณ์มาก่อน
- ข้อมูลที่รับรู้ได้ (Perceptible Information): สื่อสารข้อมูลที่จำเป็นแก่ผู้ใช้อย่างชัดเจน ไม่ว่าจะมีความสามารถในการรับรู้แตกต่างกัน
- ลดโอกาสเกิดความผิดพลาด (Tolerance for Error): ออกแบบที่ช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดข้อผิดพลาดและเพิ่มความปลอดภัย
- ใช้แรงกายต่ำ (Low Physical Effort): ออกแบบให้สามารถใช้งานได้โดยใช้แรงกายน้อยที่สุด
- ขนาดและพื้นที่รองรับ (Size and Space for Approach and Use): มีขนาดและพื้นที่เพียงพอสำหรับการเข้าถึงและใช้งานอย่างสะดวก
พิพิธภัณฑ์เป็นอีกหนึ่งสถานที่ที่มีความสำคัญในด้านการนำเสนอตัวตนและประวัติศาสตร์ของพื้นที่ และการออกแบบเพื่อสามารถให้คนทุกกลุ่มสามารถเข้าใช้พื้นที่ได้อย่างสะดวกเป็นเรื่องที่สำคัญ อีกทั้งการจัดแสดงซึ่งมีความแตกต่างกันในด้านการจัดวางระยะ ระดับของสายตา และการเข้าถึงข้อมูลล้วนแต่มีความสำคัญอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ โดยตัวอย่างของการออกแบบสำหรับพิพิธภัณฑ์ในด้าน universal desi
พิพิธภัณฑ์ศิลปะสมัยใหม่ (Museum of Modern Art: MoMA)
พิพิธภัณฑ์ศิลปะสมัยใหม่ (MoMA) ในนครนิวยอร์ก เป็นตัวอย่างที่ดีของการนำแนวคิดการออกแบบเพื่อมวลชนมาใช้ โดยมีการจัดเตรียมสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อรองรับผู้ใช้งานที่หลากหลาย ได้แก่:
- ทางเข้าพิเศษสำหรับรถเข็น (Wheelchair)
- ห้องน้ำที่สามารถรองรับผู้ใช้รถเข็นทั้งแบบทั่วไปและไฟฟ้า
- อนุญาตให้นำสัตว์นำทาง เช่น สุนัขสำหรับผู้พิการทางสายตา เข้าใช้บริการ
- มีบริการล่ามภาษามือและเครื่องช่วยฟังในกิจกรรมต่างๆ
- แผนที่และสูจิบัตรมีให้บริการในรูปแบบอักษรเบรลล์และตัวอักษรขนาดใหญ่ พร้อมทั้งระบบเสียงบรรยายสำหรับผู้พิการทางสายตา
โดยทางพิพิธภัณฑ์มีความมุ่งมั่นในการสร้างสภาพแวดล้อมที่ครอบคลุมนี้สะท้อนถึงแนวคิดของการออกแบบที่ทุกคนสามารถเข้าถึงศิลปะได้อย่างเท่าเทียม
สวนสาธารณะบรู๊คลินบริดจ์ (Brooklyn Bridge Park)
Michael Van Valkenburgh Associates ซึ่งเป็นผู้ออกแบบสวนสาธารณะบรู๊คลินบริดจ์ ได้ใช้แนวคิดการออกแบบเพื่อมวลชนตั้งแต่เริ่มต้น โดยมีการจัดทำทางลาด (Ramp) สำหรับรถเข็นที่มีความกว้าง 8 ฟุต จากทั้งฝั่งบรู๊คลินและฝั่งแมนฮัตตัน
- ทางลาดเชื่อมต่อกับสวน Squibb Park ผ่านสะพาน Squibb Bridge ที่มีราวจับสำหรับผู้ที่ใช้รถเข็นวีลแชร์
- สะพานยาว 395 ฟุต ถูกออกแบบให้มีความลาดเอียงเพียงพอสำหรับการใช้งานอย่างปลอดภัย แม้ความสูงของสะพานจะแตกต่างกันถึง 30 ฟุต
การออกแบบนี้ช่วยให้ผู้สูงอายุ ผู้พิการ และประชาชนทั่วไปสามารถเพลิดเพลินกับทัศนียภาพและใช้ประโยชน์จากพื้นที่สาธารณะได้อย่างเท่าเทียม